De zaak Deliveroo
In 2018 sleepte vakbond FNV Deliveroo voor de rechter. Het bedrijf had alle koeriers van de loonlijst afgehaald en hen opgedragen om als zzp’er aan het bedrijf verbonden te zijn. FNV werd in het gelijk gesteld: de bezorgers hadden weinig vrijheid om bijvoorbeeld hun eigen tarief te bepalen. Ook zou het bedrijf flink wat controlemogelijkheden hebben op het gebied van de werkwijze van bezorgers, bijvoorbeeld door hen te volgen via een gps-systeem in de app. Het Amsterdamse hof oordeelde vervolgens dat er een gezagsrelatie was – en dat de bezorgers dus niet als zzp’er konden werken, maar terug op de loonlijst moesten. Deliveroo ging tegen de uitspraak in beroep, maar eind maart 2023 oordeelde de Hoge Raad dat de fietskoeriers toch echt geen zzp’ers waren, maar werknemers.
Schijnzelfstandigheid versus echte zelfstandigheid
In de praktijk is het vaak lastig om onderscheid te maken tussen een werknemer en een zzp’er. Toch zijn er een aantal zaken waar je naar kunt kijken om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Allereerst de inrichting van de werkzaamheden. Zo kun je kijken naar of de werknemer/zzp’er een eigen kantoor of werkruimte heeft. Een flink duidelijke indicatie voor het werken als zelfstandige natuurlijk! Ook kun je kijken naar of de werkzaamheden onderdeel zijn van de kernactiviteiten van je bedrijf. Dit besteed je immers niet zo makkelijk uit an een derde. Kijk ook naar hoeveel ondersteuning je de persoon in kwestie biedt. Een zzp’er werkt écht als zelfstandige. Ook is er sprake van een duidelijk afgebakende opdracht.
Oké, helder. Maar hoe zit het dan met die gezagsverhouding?
De gezagsverhouding tussen Deliveroo en de fietskoeriers was voor zowel de rechtbank als de Hoge Raad een belangrijke reden voor de uiteindelijke uitspraak. Hier zit dan ook het cruciale verschil tussen een werknemer en een zzp’er. Een werknemer heeft een gezagsrelatie met een werkgever en is in zekere zin ondergeschikt. De zzp’er heeft zo’n verhouding niet.
Het Handboek Loonheffing van de Belastingdienst kijkt naar verschillende zaken om te concluderen of er sprake is van een gezagsverhouding of niet. Dit gaat dan om leiding en toezicht, de vergelijkbaarheid met je (andere) werknemers en bijvoorbeeld de manier waarop de werkende naar buiten treedt: doet hij dit vanuit jouw naam, of vanuit zijn eigen naam?
Ook de werktijden, de locatie van het werk, het materiaal dat de zzp’er/werknemer gebruikt en de hulpmiddelen die daarbij komen kijken kunnen je helpen om te bepalen of je met iemand een arbeidsovereenkomst of een overeenkomst van opdracht aan moet gaan. Maar de belangrijkste is misschien nog wel de aard van de werkzaamheden. In het geval van Deliveroo bijvoorbeeld het bezorgen van eten. Voor Deliveroo is dit natuurlijk een belangrijk onderdeel van het bedrijf. Indicatie genoeg dus om te concluderen dat er sprake is van een gezagsverhouding – en dat de fietskoeriers dus wel degelijk in dienst zouden moeten zijn geweest van het bedrijf!
Hoe gaat de toekomst eruit zien?
Onze minister van Sociale Zaken, Karien van Gennip, werkt momenteel aan nieuwe wetten die meer duidelijkheid moeten geven over schijnzelfstandigheid en het verschil tussen een zzp’er en een werknemer. De huidige jurisprudentie, zoals de uitspraak in de zaak Deliveroo, gaat daarbij een belangrijke rol spelen. Maar zo liggen er tegenwoordig nog meer bedrijven onder vuur. Ook de taxichauffeurs van Uber worden bijvoorbeeld onder de loep genomen.
De kans dat veel mensen die op dit moment als zzp’er werken, eigenlijk werknemers zijn, wordt met zaken als die van Deliveroo veel groter. Belangrijk dus om zelf goed te kijken naar de personeelsinrichting van jouw bedrijf. Als werkgever is het natuurlijk fijn om te werken met zelfstandigen, omdat je minder belasting betaalt en zzp’ers daarmee vaak goedkoper zijn dan werknemers. Ook de zzp’er draagt minder premies en belasting af, waardoor het zelfstandig werken voor hen ook erg aantrekkelijk is.
Wat nu?
Werk jij veel met zelfstandigen, maar bezorgen de uitspraak van de Hoge Raad en de toekomstige ontwikkelingen je toch wat zenuwen? Laat de cijferhelden van MenL dan eens met je meekijken! Aan de hand van onze kennis op het gebied van HR helpen we je graag om te ontdekken of er bij jou sprake is van schijnzelfstandigheid, of dat je je gewoon netjes aan de regels houdt en je je dus geen zorgen hoeft te maken. Neem vooral contact met ons op als je vragen hebt, we staan voor je klaar!
