Als je een onderneming wil kopen, komt er een hoop op je af. Waar moet je beginnen? Hoe gaat het in zijn werk? De rechtsvorm van de onderneming heeft veel invloed op het kopen van de onderneming. Bij een BV heb je de keuze tussen aandelentransactie of een activa/passiva transactie. Is de onderneming die je wil kopen een eenmanszaak of VOF? Dan is er geen sprake van aandelen en kun je de onderneming dus niet overnemen via een aandelentransactie. In dit artikel nemen we je mee in de verschillen tussen een aandelentransactie en een activa/passiva transactie en de voor- en nadelen van beide vormen.
Wat is een aandelentransactie?
Bij een aandelentransactie koop je de aandelen in de BV. Je kunt alle aandelen kopen, maar ook een deel hiervan. Na de aandelentransactie word je enig aandeelhouder of medeaandeelhouder met andere aandeelhouder(s). Bij een aandelentransactie is het echter niet mogelijk om alleen een deel van de bezittingen, schulden en/of activiteiten van de BV over te nemen. Je koopt immers de BV – en daarmee de gehele entiteit. Alle bezittingen, schulden, rechten, plichten, personeel en activiteiten in de BV zijn en blijven aanwezig. De aandelen kunnen alleen worden geleverd door middel van een notariële akte. De levering gaat dus ook altijd via een notaris.
Bij een aandelentransactie is de aandeelhouder bevoegd tot verkoop van de door hem of haar gehouden aandelen. Als één van de aandeelhouders zijn aandelen wil verkopen, kan het zo zijn dat de blokkeringsregeling voorkomt dat de aandeelhouder zijn aandelen zomaar aan iemand anders kan overdragen. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat hij de aandelen eerst moet aanbieden aan de medeaandeelhouder(s) of dat hij eerst goedkeuring moet krijgen van de medeaandeelhouder(s) voordat hij aandelen mag verkopen.
Koop je de gehele onderneming? Kies dan een aandelentransactie
Als je de gehele onderneming wil kopen, is het verstandig om te kiezen voor een aandelentransactie. Het voordeel hierbij is dat je zeker weet dat je alle rechten, plichten, bezittingen en schulden overneemt. Let wel goed op dat je de aandelen die je koopt goed omschrijft in de koopovereenkomst (de Share Purchase Agreement / SPA) en de leveringsakte. Omschrijf welke aandelen van welke soort (gewoon of preferent) en hoeveel aandelen je koopt.
Een ander voordeel van de aandelentransactie is dat je, als je alle aandelen overneemt, zeker weet dat je de gehele onderneming in eigendom krijgt. Uit het aandeelhoudersregister kun je makkelijk zien of je daadwerkelijk alle aandelen koopt.
Zijn contracten, personeel en vergunningen onderdeel van de overname? Kies dan een aandelentransactie
Een aandelentransactie zorgt ervoor dat je er zeker van bent dat je alle contracten, vergunningen en personeelsleden overneemt. In principe verandert er namelijk niks aan de (contracts)partij bij de bestaande contracten en vergunningen. Ook blijft de BV werkgever van het personeel).
Let wel op een eventuele change of control clausule. Deze clausule geeft de contractspartij het recht om de overeenkomst te beëindigen als bij de door jou over te nemen onderneming de zeggenschap verandert. Dit is het geval als jij als nieuwe bestuurder aantreedt of je als nieuwe aandeelhouder aantreedt. Het is dus verstandig om voorafgaand aan de transactie onderzoek te laten doen in het kader van een due diligence onderzoek. Dit is nóg belangrijker als de waarde van de onderneming (met name) is gebaseerd op lang lopende contracten.
Wat is een activa/passiva transactie?
Bij een activa/passiva transactie koop je aan de ene kant de rechten en/of bezittingen (activa) en aan de andere kant de verplichtingen en/of schulden (passiva) van de onderneming. Bij activa kun je denken aan de inventaris, voorraden, machines, installaties, voertuigen et cetera, maar ook aan immateriële vaste activa als intellectuele eigendomsrechten. Bij passiva moet je niet alleen denken aan de schulden, maar ook de verplichtingen uit overeenkomsten die de onderneming heeft met leveranciers en/of klanten.
Bij een activa/passiva transactie kun je de gehele onderneming kopen, maar ook een gedeelte. Zo kun je alleen een deel van de bezittingen kopen of juist een deel van de contracten overnemen. Het is ook mogelijk om overeen te komen dat je alleen toekomstige verplichtingen overneemt, maar niet de schulden die het bedrijf nu heeft. In de praktijk zie je bij een activa/passiva transactie bijna nooit dat banktegoeden, onderhanden werk en bestaande schulden worden overgenomen.
Een activa / passiva transactie kan worden geregeld door het bestuur van een BV. Wel zal het bestuur vaak toestemming nodig hebben van de algemene vergadering van aandeelhouders als dat in de statuten, een aandeelhoudersovereenkomst of een directiereglement is geregeld. Om de activa/passiva transactie te regelen, hoef je vaak niet naar de notaris. Vaak is een onderhandse akte (een ondertekende schriftelijke overeenkomst) voldoende.
Let wel op de uitzonderingen
Hoewel je bij een activa/passiva transactie alleen de gekochten rechten en plichten overneemt, bestaan hierop enkele uitzonderingen. Zo treedt het personeel van rechtswege bij jou in dienst. Daarmee gaan dus ook alle daaraan verbonden (achterstallige) verplichtingen naar jou toe.
Bij een activa/passiva transactie is het niet altijd duidelijk wanneer daadwerkelijk sprake is van een overgang van een onderneming in de zin van de wet. Er is sprake van overgang van onderneming als de vaste activa, handelsnaam, klanten, administratie en een belangrijk deel van het personeel worden overgenomen. Neem je alleen een gebouw, machines of een groep werknemers over? Dan is er doorgaans geen sprake van overgang van de onderneming. Als je bijna alleen het personeel overneemt, kan er sprake zijn van overgang van onderneming als het personeel de belangrijkste productiefactor is.
Wil je een gedeelte van de onderneming kopen? Kies dan voor een activa/passiva transactie
Als je alleen een deel van de rechten en verplichtingen, bezittingen en/of schulden van de onderneming wilt overnemen biedt de activa/passiva transactie uitkomst. Let er wel op dat wat je wil kopen volledig en goed is omschreven in de koopovereenkomst (de Asset Purchase Agreement / APA). Je moet dus alle inventaris, voorraden, materiële en immateriële vaste activa, contracten en meer volledig en duidelijk omschrijven. Wat je niet hebt omschreven gaat in principe niet mee over!
De kans op een miskoop is bij een activa/passiva transactie kleiner, maar er zijn wel een aantal nadelen
Omdat je niet de gehele onderneming koopt, maar specifieke onderdelen die je duidelijk benoemt, is de kans kleiner dat je voor verrassingen komt te staan. Wel heeft een activa/passiva transactie een aantal nadelen. Zo is het overnemen van contracten, vergunningen en personeel niet heel makkelijk. Bij het overnemen van contracten heb je bijvoorbeeld de medewerking van alle contractspartijen nodig. Als koper ben je dan dus afhankelijk van de medewerking van die contractspartijen.
Daarnaast moet je goed nadenken of je het personeel van de onderneming wilt overnemen. Ook als je het niet wil kan het zo zijn dat het personeel van rechtswege toch overgaat. Het derde nadeel is dat de vergunningen die op naam staan van de BV niet altijd overdraagbaar zijn via een activa/passiva transactie. Als koper moet je er dan zelf voor zorgen dat je die vergunningen opnieuw krijgt. Laat dus voor de transactie goed onderzoek doen naar dit soort zaken!
Wanneer kies je voor een aandelentransactie en wanneer voor een activa/passiva transactie?
Het antwoord op deze vraag hangt als eerste dus af van of je de gehele onderneming wil kopen of slechts een deel. Bedenk je in ieder geval goed of je alle rechten en plichten wil overnemen. Dit kan natuurlijk gunstig zijn, maar je kunt ook voor eventuele ‘verborgen gebreken’ komen te staan. Wel is de aandelentransactie relatief makkelijk en duidelijk. Als alle aandelen door de notaris aan jou worden overgedragen, weet je zeker dat je de gehele onderneming bezit.
Bij een activa/passiva transactie ligt dit net even anders. Zo moet je volledig vastleggen wat je koopt. Alles wat niet omschreven staat in de koopovereenkomst is niet van jou. Voordeel is dat je niet voor die ongewenste verrassingen komt te staan, maar nadeel is dat je vaak opnieuw moet onderhandelen over contracten met de afnemers en leveranciers van de organisatie die je overneemt. Contractspartijen kunnen de onderhandeling vaak hard ingaan.
Een activa/passiva transactie is juridisch gezien wat ingewikkelder dan de aandelentransactie, omdat alle activa en passiva duidelijk en volledig moeten worden omschreven. Toch kan de activa/passiva transactie uitkomst bieden als je financieel niet in staat bent om het volledige bedrijf over te nemen.
Wil je meer weten over aandelentransactie en/of activa/passiva transactie?
Neem dan vooral contact op met de cijferhelden van MenL! We staan voor je klaar om je te helpen bij je afwegingen, te besluiten welke transactie voor jou voordeliger is en welke andere punten er nog meespelen (denk hierbij aan commerciële, juridische, financiële of fiscale aspecten).
